تحلیل همدید الگوهای انتقال گردوغبار به جو استان خوزستان

توفان‌های گرد و غبار، یکی از پدیده‌های چیره در مناطق خشک و نیمه‌خشک جهان به شمار می‌رود و با توجه به اثرات شگرف در مسائل اقتصادی- اجتماعی، سلامتی انسان و محیط زیست، به یک نگرانی جهانی تبدیل شده است. این توفان‌ها در بیشتر موارد از بادهای آشفته (جبهه‌ها و همرفت‌ها) و نیرومند و سایش سطوح بیابانی حاصل می‌شوند و مقادیر زیادی گرد و غبار را از سطوح نرم و ریز بیابان بلند می‌کنند و توانایی دید را به کمتر از 1000 متر می‌رسانند. به علت گستردگی و فراوانی رخداد گرد و غبار در استان خوزستان و مناطق غربی ایران در پژوهش حاضر به تحلیل سینوپتیک شرایط و الگوهای رطوبتی و فشاری، روزهای گرد و غبار (با دید افقی کمتر از 1 کیلومتر) در سطح استان خوزستان در دوره آماری 11 ساله (2000-2010) و دوره مطالعاتی فصلی(گرم و سرد) پرداخته شده است. جهت تحلیل و مطالعه داده‌ها در بازه زمانیˏ ساعتی(میزان دید افقی، رطوبت نسبی، بارندگی، سرعت و جهت وزش باد) از اداره کل هواشناسی استان خوزستان اخذ شده است. همچنین جهت منشأیابی و جهت حرکت پدیده، تصاویر ماهواره‌ای در روز اوج رخداد مورد تحلیل قرارگرفته است. برای شناسایی دقیق الگوهای پایدار و ناپایدار جو، مقادیر شاخص‌های ناپایداری بر اساس نمودارهای اسکیوتی تعیین و تحلیل قرار گرفته است. واکاوی نقشه‌ها حاکی از حاکمیت الگوهای پرارتفاع سطوح میانی جو، پشته مدیترانه‌ای و گسترش مداری آن در جهت شرق و افزایش شیب فشاری پرفشار عربی همراه با کاهش رطوبت و افزایش گرادیان هسته های پرسرعت است که در تشدید کاهش دید افقی در دوره اول تأثیرگذار بوده است. در دوره دوم (الگوهای فشاری پدیده گرد و غبار، پشته شرق آفریقا همراه با گردش واچرخندی، جوی پایدار را حاکم ساخته است. در بازه سوم مورد مطالعه، با کاهش فشار در ساعاتی از شبانه روز، در برخی از ایستگاه‌ها بارندگی به ثبت رسیده که علت آن تمرکز هسته‌ی بیشینه تاوایی نسبی بر جو جنوب غرب ایران می‌باشد. تصاویر ماهواره‌ای نیز جهت حرکت و گسترش ریزگردها از مناطق جنوبی عراق و شمال و مرکز عربستان را نشان داده است.